دادگاه صلح یکی از مراجع قضایی در ایران است که بر اساس قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ ایجاد شده است. این دادگاه‌ها به دعاوی حقوقی و کیفری تا نصاب یک میلیارد ریال رسیدگی می‌کنند. دادگاه‌های صلح با حضور رئیس دادگاه و یک دادرس علی‌البدل رسمیت می‌یابد. رئیس دادگاه باید دارای مدرک کارشناسی ارشد حقوق یا معادل آن و دادرس علی‌البدل باید دارای مدرک کارشناسی حقوق یا معادل آن باشد.
دادگاه صلح در راستای تحقق عدالت، صلح و سازش با رعایت مقررات قانونی و با استفاده از روش‌های مختلف میانجیگری، داوری و سایر روش‌های حل اختلاف، به دعاوی ارجاعی رسیدگی می‌کنند. در صورت عدم حصول سازش بین طرفین دعوی دادگاه حکم مقتضی صادر می‌کند.
آرای دادگاه صلح در مواردی که قابل تجدیدنظرخواهی نیست، قطعی است. در سایر موارد، آرای دادگاه صلح ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است. هدف از ایجاد دادگاه‌های صلح، کاهش حجم پرونده‌های ورودی به دادگاه‌ها تسریع در رسیدگی به دعاوی و ترویج فرهنگ صلح و سازش در جامعه است.
بر اساس قانون جدید شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ دادگاه صلح به عنوان مراجع قضایی جدید در ایران تشکیل شدند. این دادگاه‌ها به دعاوی حقوقی و کیفری تا نصاب یک میلیارد ریال رسیدگی می‌کنند.
صلاحیت دادگاه صلح
دعاوی حقوقی
- دعاوی ناشی از تعهدات قراردادی و غیرقراردادی
- دعاوی مربوط به اموال منقول و غیرمنقول
- دعاوی خانوادگی
- دعاوی راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه
- دعاوی ناشی از حوادث ناشی از کار
- دعاوی مربوط به مسئولیت مدنی
- دعاوی مربوط به ترافیک
- دعاوی مربوط به ثبت اسناد و املاک
دعاوی کیفری
- جرایم تعزیری درجه هفت و هشت
- جرایم مربوط به مواد مخدر و روان‌گردان
- جرایم مربوط به امور پزشکی
- جرایم مربوط به محیط زیست
- جرایم مربوط به فضای مجازی
نحوه تشکیل دادگاه صلح
قوه قضائیه مکلف است حداکثر ظرف یک سال از تاریخ لازم‌الاجرا شدن قانون شوراهای حل اختلاف، در هر حوزه قضایی شهرستان، شعبه یا شعبی از دادگاه‌های عمومی موجود را به‌عنوان دادگاه صلح تعیین کند.
دادگاه‌های صلح با حضور رئیس دادگاه و یک دادرس علی‌البدل رسمیت می‌یابد. رئیس دادگاه باید دارای مدرک کارشناسی ارشد حقوق یا معادل آن و دادرس علی‌البدل باید دارای مدرک کارشناسی حقوق یا معادل آن باشد.
وظایف دادگاه صلح
دادگاه‌های صلح در راستای تحقق عدالت، صلح و سازش با رعایت مقررات قانونی، ارائه مشاوره حقوقی رایگان و با استفاده از روش‌های مختلف میانجیگری، داوری و سایر روش‌های حل اختلاف به دعاوی ارجاعی رسیدگی می‌کنند.
در صورت عدم حصول سازش بین طرفین دعوی دادگاه حکم مقتضی صادر می‌کند. آرای دادگاه صلح در مواردی که قابل تجدیدنظرخواهی نیست قطعی است. در سایر موارد آرای دادگاه صلح ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است.
هدف از تشکیل دادگاه صلح
هدف از ایجاد دادگاه‌های صلح، کاهش حجم پرونده‌های ورودی به دادگاه‌ها، تسریع در رسیدگی به دعاوی و ترویج فرهنگ صلح و سازش در جامعه است.
اختصاص شعبی از دادگاه‌های عمومی به دادگاه‌های صلح
بر اساس ماده ۴ قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ قوه قضائیه مکلف است حداکثر ظرف یک سال از تاریخ لازم‌الاجرا شدن قانون، در هر حوزه قضایی شهرستان، شعبه یا شعبی از دادگاه‌های عمومی موجود را به‌عنوان دادگاه صلح تعیین کند.
این امر به منظور کاهش حجم پرونده‌های ورودی به دادگاه‌ها و تسریع در رسیدگی به دعاوی صورت گرفته است. شعبه یا شعبی از دادگاه‌های عمومی که به‌عنوان دادگاه صلح تعیین می‌شود، با حضور رئیس دادگاه و یک دادرس علی‌البدل رسمیت می‌یابد. رئیس دادگاه باید دارای مدرک کارشناسی ارشد حقوق یا معادل آن و دادرس علی‌البدل باید دارای مدرک کارشناسی حقوق یا معادل آن باشد.
دادگاه‌های صلح در راستای تحقق عدالت، صلح و سازش با رعایت مقررات قانونی و با استفاده از روش‌های مختلف میانجیگری، داوری و سایر روش‌های حل اختلاف به دعاوی ارجاعی رسیدگی می‌کنند. در صورت عدم حصول سازش بین طرفین دعوی، دادگاه حکم مقتضی صادر می‌کند.
آرای دادگاه صلح در مواردی که قابل تجدیدنظرخواهی نیست، قطعی است. در سایر موارد، آرای دادگاه صلح ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است.
مزایا و معایب اختصاص شعب
- کاهش حجم پرونده‌های ورودی به دادگاه‌ها
- تسریع در رسیدگی به دعاوی
- ترویج فرهنگ صلح و سازش در جامعه
- افزایش هزینه‌های جاری قوه قضائیه
- احتمال کاهش کیفیت رسیدگی به دعاوی
- ایجاد ابهامات قانونی در مورد نحوه عملکرد دادگاه‌های صلح
اختصاص شعبی از دادگاه‌های عمومی به دادگاه‌های صلح اقدامی مثبت در جهت کاهش حجم پرونده‌های ورودی به دادگاه‌ها و تسریع در رسیدگی به دعاوی است.
برگزاری دادگاه صلح در ساعات غیراداری و روزهای تعطیل
مطابق با ماده ۱۱ قانون جدید شوراهای حل اختلاف دادگاه‌های صلح می‌توانند در ساعات غیراداری و یا در روزهای تعطیل نیز به دعاوی رسیدگی نمایند. این امر به منظور تسهیل دسترسی مردم به عدالت و تسریع در رسیدگی به پرونده‌ها صورت گرفته است.
در گذشته دادگاه‌های دادگستری تنها در ساعات اداری و روزهای کاری به پرونده‌ها رسیدگی می‌کردند. این امر موجب می‌شد که برخی از افراد به دلیل مشغله کاری یا دلایل دیگر نتوانند در ساعات اداری به دادگاه مراجعه کنند. همچنین در برخی از موارد، رسیدگی به پرونده‌ها در ساعات اداری به دلیل حجم زیاد پرونده‌ها و کمبود وقت به تاخیر می‌افتاد.
با تصویب قانون جدید شوراهای حل اختلاف امکان برگزاری دادگاه‌های صلح در ساعات غیراداری و روزهای تعطیل فراهم شده است. این امر موجب می‌شود که مردم و وکیل آن‌ها بتوانند در هر ساعت از شبانه‌روز و در هر روز از هفته به دادگاه مراجعه کنند و پرونده‌های خود را پیگیری نمایند. همچنین این امر موجب تسریع در رسیدگی به پرونده‌ها می‌شود.
در ادامه به برخی از مزایای برگزاری دادگاه‌های صلح در ساعات غیراداری و روزهای تعطیل اشاره می‌شود:
- تسهیل دسترسی مردم به عدالت
- تسریع در رسیدگی به پرونده‌ها
- کاهش مراجعات مردم به دادگاه‌های دادگستری
- کاهش هزینه‌های دادرسی
- افزایش رضایتمندی مردم از نظام قضایی
در حال حاضر دادگاه‌های صلح در برخی از نقاط کشور در ساعات غیراداری و روزهای تعطیل به پرونده‌ها رسیدگی می‌کنند. با توجه به مزایای برگزاری این دادگاه‌ها انتظار می‌رود که در آینده تعداد این دادگاه‌ها افزایش یابد.
تفاوت صلاحیت دادگاه صلح و شوراها
مطابق با قانون جدید شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ دادگاه صلح و شوراها صلاحیت رسیدگی به دعاوی زیر را دارند:
دادگاه صلح
- دعاوی مالی تا نصاب یک میلیارد ریال
- دعاوی حقوقی تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق
- دعاوی راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه تا نصاب یک میلیارد ریال
- کلیه دعاوی و درخواست‌های مربوط به تخلیه عین مستأجره و تعدیل اجاره‌بها به جز دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه
شوراها
- دعاوی مالی تا نصاب یکصد میلیون ریال
- دعاوی حقوقی راجع به رفع اختلاف در خانواده، طلاق توافقی، حضانت، ملاقات فرزند، نفقه، مهریه، جهیزیه و غیره
- دعاوی حقوقی راجع به امور حسبی، مانند: تقسیم ترکه، انحصار وراثت، وصایت، قیمومت و غیره
- دعاوی حقوقی راجع به امور ثبتی، مانند: اعتراض به ثبت املاک و غیره
- دعاوی حقوقی راجع به امور شهرداری‌ها و دهیاری‌ها
- دعاوی حقوقی راجع به اخذ تأمین خواسته
- دعاوی حقوقی راجع به ابطال اوراق رسمی
- دعاوی حقوقی راجع به اعسار
- دعاوی حقوقی راجع به امور کیفری، مانند: ترک انفاق، چک برگشتی و غیره
